Circadia ritmo estas biologia procezo ke havas cicklon de proksimume 24 horoj. Vera circadiaj ritmo origini el interna horloĝo, anstataŭ sole respondi al ŝanĝoj de la medio. Ĝi povas sinkroni al mediaj cikloj por signoj kiel lumo, temperaturo, aŭ manĝaĵo. Circadiaj ritmoj estas observitaj en multaj bestoj, plantoj, fungoj kai cianobakterio.
Ĝeneralaj trajtoj
Circadiaj ritmoj originas de interna de la organismo, do se oni metas ĝin en konstataj medio, la ritmoj ankoraŭ ciklus kun periodo de proksimume 24 horoj. Tiu horloĝo estas samtempigita per signaloj de la medio, nomita “Zeitgeibers” (de la germania “tempon-donistoj”). La plo grava Zeitgeiber estas lumo, sed eblaj Zeitgeibers ankaŭ inkluzivas temperaturo, manĝaĵo, kaj aktiveco. Multaj de ĉeloj, ambaŭ la unuĉelaj kaj tiuj en plurĉelaj organismoj, havas circadiajn ritmojn, kiuj estas generataj de molekulaj mekanismoj. En plej da plurĉelaj organismoj, ekzistas unu au kelkaj histoj ke estas estraj circadiaj horoloĝoj. Ĉi tiuj estraj circadiaj horoloĝoj ofte troviĝas en la cerbo aŭ la retino. (Ekzemple, en mamaloj tiu estas la superkiasma nukleo.) La estra horoloĝo estas sinkronigita de mediaj signaloj, kaj ĝi mem sinkronigas periferiajn horoloĝojn en la korpo pro hormonaj aŭ neŭraj signaloj. Tiuj periferiaj horoloĝoj povas esti speficaj histoj, aŭ simple la molekulaj horoloĝoj de ĉeloj. La periferiaj horoloĝoj kelkfoje povas esti sinkronigitaj por aliaj Zeitgebers kiel manĝaĵo, kaj eble ekzistas malbonaj sanaj efektoj kiam la periferiaj horoĝoj malsinkronas kun la centra horoloĝestro.
Biologia graveco
Uzanta interna horloĝo, organismo povas aĝustigi biologiajn procezojn antaŭ ol la regulaj ŝanĝoj de la medio, anstataŭ respondi al la ŝanĝoj. Tiumanere la organismo povas uzi siajn rimedojn pli efike kai organizi biologiajn procezojn per tempo pli efike. Eksperimentoj montras ke organismoj transvivi pli bone kiam la periodo de la interna horloĝo samas kun la periodo de la medio [source].
Homa sano
Circadiaj ritmoj estas perturbitaj de vojaĝado trans horzonoj, laborado dum nokto, malregula dorma horaro, aŭ malofte, gena mutacio. Perturbitaj circadiaj ritmoj pliigi la riskon de malsanoj kiel cardiovaskuta malsano, knacero, kaj neŭradegeneradaj malsanoj. Ankaŭ ĝi povas igi gaijnon de pezilon kaj aliajn metaboliajn problemojn. Simptomoj de multaj malsanoj okuras kun 24-hora ciklo. Ekzemple, simptomoj de Alzheimer-malsanuloj ofte malbonas dum la vespero.
Molekulaj mekanismoj
En mamuloj, fermitcikla regilo de kvar genoj formas la kerna molekulan horoloĝon. En homoj, la genoj estas CLOCK, ARNTL, PER, kaj CRY. CLOCK kaj ARNTL formas transkribado complekso ke pliigas la transkribado de PER kaj CRY. Poste, PER kaj CRY formas transkribado complekso ke malpliigas la transkribado de CLOCK kaj ARNTL.
Anatomio kaj Fisiologio
En mamaloj, la superkiasma nukleo estas la centra horoloĝon.
Circadia ritmo estas biologia procezo ke havas cicklon de proksimume 24 horoj. Vera circadiaj ritmo origini el interna horloĝo, anstataŭ sole respondi al ŝanĝoj de la medio. Ĝi povas sinkroni al mediaj cikloj por signoj kiel lumo, temperaturo, aŭ manĝaĵo. Circadiaj ritmoj estas observitaj en multaj bestoj, plantoj, fungoj kai cianobakterio.
Ĝeneralaj trajtoj
Circadiaj ritmoj originas de interna de la organismo, do se oni metas ĝin en konstataj medio, la ritmoj ankoraŭ ciklus kun periodo de proksimume 24 horoj. Tiu horloĝo estas samtempigita per signaloj de la medio, nomita “Zeitgeibers” (de la germania “tempon-donistoj”). La plo grava Zeitgeiber estas lumo, sed eblaj Zeitgeibers ankaŭ inkluzivas temperaturo, manĝaĵo, kaj aktiveco. Multaj de ĉeloj, ambaŭ la unuĉelaj kaj tiuj en plurĉelaj organismoj, havas circadiajn ritmojn, kiuj estas generataj de molekulaj mekanismoj. En plej da plurĉelaj organismoj, ekzistas unu au kelkaj histoj ke estas estraj circadiaj horoloĝoj. Ĉi tiuj estraj circadiaj horoloĝoj ofte troviĝas en la cerbo aŭ la retino. (Ekzemple, en mamaloj tiu estas la superkiasma nukleo.) La estra horoloĝo estas sinkronigita de mediaj signaloj, kaj ĝi mem sinkronigas periferiajn horoloĝojn en la korpo pro hormonaj aŭ neŭraj signaloj. Tiuj periferiaj horoloĝoj povas esti speficaj histoj, aŭ simple la molekulaj horoloĝoj de ĉeloj. La periferiaj horoloĝoj kelkfoje povas esti sinkronigitaj por aliaj Zeitgebers kiel manĝaĵo, kaj eble ekzistas malbonaj sanaj efektoj kiam la periferiaj horoĝoj malsinkronas kun la centra horoloĝestro.
Biologia graveco
Uzanta interna horloĝo, organismo povas aĝustigi biologiajn procezojn antaŭ ol la regulaj ŝanĝoj de la medio, anstataŭ respondi al la ŝanĝoj. Tiumanere la organismo povas uzi siajn rimedojn pli efike kai organizi biologiajn procezojn per tempo pli efike. Eksperimentoj montras ke organismoj transvivi pli bone kiam la periodo de la interna horloĝo samas kun la periodo de la medio [source].
Homa sano
Circadiaj ritmoj estas perturbitaj de vojaĝado trans horzonoj, laborado dum nokto, malregula dorma horaro, aŭ malofte, gena mutacio. Perturbitaj circadiaj ritmoj pliigi la riskon de malsanoj kiel cardiovaskuta malsano, knacero, kaj neŭradegeneradaj malsanoj. Ankaŭ ĝi povas igi gaijnon de pezilon kaj aliajn metaboliajn problemojn. Simptomoj de multaj malsanoj okuras kun 24-hora ciklo. Ekzemple, simptomoj de Alzheimer-malsanuloj ofte malbonas dum la vespero.
Molekulaj mekanismoj
En mamuloj, fermitcikla regilo de kvar genoj formas la kerna molekulan horoloĝon. En homoj, la genoj estas CLOCK, ARNTL, PER, kaj CRY. CLOCK kaj ARNTL formas transkribado complekso ke pliigas la transkribado de PER kaj CRY. Poste, PER kaj CRY formas transkribado complekso ke malpliigas la transkribado de CLOCK kaj ARNTL.
Anatomio kaj Fisiologio
En mamaloj, la superkiasma nukleo estas la centra horoloĝon.